Το πιο εύφορο μέρος της Ελλάδας, μετά τη Θεσσαλία, έλεγαν πως είναι η Βοιωτία. Πάνω από 20 ποτάμια έρρεαν στην περιοχή καθιστώντας τις μικρές τις πεδιάδες καρπερές. Οι αρχαίοι Βιωτοί παρήγαγαν εξαιρετικά σιτηρά, όσπρια και φρούτα σε αφθονία, σταφύλια και κρασί από τα αμπέλια τους. Τότε, οι τρεις λίμνες της, η Άρκα, η Υλίκη και η Κωπαΐδα (ή Κηφισσίς), προμήθευε νοστιμότατα ψάρια και χέλια ξακουστά για το μέγεθος και τη γλυκύτητά τους.
Στη ΒΑ άκρη της Κωπαΐδας βρίσκεται το Ακραίφνιο, η πόλη που φημιζόταν για το αψευδές και πολύγλωσσο μαντείο του Πτώου Απόλλωνα. Σε αυτόν τον τόπο κατέφυγαν και έσωσαν τη ζωή τους πολλοί Θηβαίοι, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος κατέστρεψε ολοσχερώς την πόλη τους. Μπροστά από την πόλη, προς τη μεριά της λίμνης, απλωνόταν το Αθαμάντιο πεδίο, η πεδιάδα στην οποία εγκαταστάθηκε ο ιδρυτής της πόλης Αθάμας.
Συνήθως, όπου υπάρχει Απόλλων υπάρχει και Διόνυσος. Ο ναός του βρισκόταν στις υπώρειες του λόφου Σκοπιά, αλλά, όπως και η ακρόπολη του Ακραιφνίου έχει πλέον καταστραφεί. Η καρδιά τους όμως χτυπάει ακόμα μέσα στους τοίχους του ναού του Αγ. Γεωργίου, ο οποίος κτίστηκε στο ίδιο μέρος, που κάποτε κατοικούσε ο Διόνυσος: στη νότια άκρη του οικισμού.
Εκτός από θέση του και τα δομικά του υλικά, ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ιστορία ανέγερσης του ίδιου του ναού.
Το ιστορικό της ανέγερσης
Η αρχή της ιστορίας εντοπίζεται στην περίοδο της φραγκοκρατίας, όταν ο οικισμός του Ακραιφνίου (τότε Καρδίτσα) αποτελεί τμήμα του Δουκάτου των Αθηνών. Στις αρχές του 14ου αιώνα, άρχοντας του οικισμού είναι ο Antoine le Flamenc (Αντώνιος ντε Φλάμα). Τον Μάρτιο του 1311 πήρε μέρος στη φοβερή μάχη που διεξήγαγαν οι Φράγκοι εναντίον των Καταλανών μισθοφόρων που αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα όταν δεν ήταν πλέον απαραίτητες οι υπηρεσίες τους. Από το στρατόπεδο των Φράγκων επέζησαν μόνο τρείς άνθρωποι και ένας από αυτούς ήταν ο Ντε Φλάμα, ο οποίος απέδωσε τη σωτηρία του στην επέμβαση του Αγίου Γεωργίου. Έτσι, έξι μήνες αργότερα εκπλήρωσε το τάμα που είχε κάνει την ώρα του κινδύνου και του έχτισε μία εκκλησία.
Επέλεξε το κτίσμα που ανήκε σε ένα παλιό μοναστήρι χρησιμοποιώντας μεταξύ άλλων και διάσπαρτες λαξευμένες πέτρες, υπολείμματα των αρχαίων κτιριακών εγκαταστάσεων.
Μερικά χρόνια αργότερα προστέθηκε ένα τμήμα στη δυτική πλευρά και στα τέλη του 19ου αιώνα προστέθηκε άλλο ένα τμήμα ώστε να αυξηθεί η χωρητικότητα του ναού, όπου επίσης χρησιμοποιήθηκαν αρχαία υλικά. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο ναός υπέστη διάφορες καταστροφές από παρεμβάσεις που έγιναν για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του εκκλησιάσματος. Μία από αυτές ήταν και το σοβάτισμα των παλιών τοιχογραφιών, επάνω στις οποίες ζωγραφίστηκαν νέες. Στη δεκαετία του ’60 έγινε προσπάθεια να αποκαλυφθεί και πάλι η παλιά αγιογράφηση. Η ζημιά που είχε γίνει ήταν μεγάλη, αλλά οι αγιογραφίες ήρθαν και πάλι στο φως.
Ο εξωτερικός χώρος
Στον περίβολο του ναού υπάρχουν μέχρι σήμερα αρχαία δομικά υλικά, αλλά κι ένα τμήμα τείχους από πωρόλιθο, ό, τι απέμεινε από τον αρχαίο ναό του Διονύσου. Ο κυλινδρικός πύργος που βρίσκεται αριστερά στην είσοδο του χώρου ήταν το παλιό καμπαναριό, δημιούργημα της υστεροβυζαντινής εποχής. Ακριβώς μπροστά του έχει ανεγερθεί μνημείο υπέρ των «κατακρεουργηθέντων υπό συμμοριτοκομμουνιστών» το 1944.
Ο τάφος του Αντόνιο ντα Φλάμα
Σύμφωνα με την επιθυμία του, ο άρχοντας και ιδρυτής του ναού ετάφη μέσα σε αυτό. Η λάρνακα βρίσκεται σε μία εσοχή του νοτίου τοίχου, με επιγραφή στην καμάρα, ανάμεσα σε δύο αγγέλους, που αγιογραφήθηκαν την εποχή που χτίστηκε ο ναός.
Η επιγραφή είναι αφιέρωση του ντα Φλάμα και αναφέρει τα παρακάτω:
«Ανηγέρθη ο θύος και πάνσεπτος ναός του αγίου μεγαλομάρτυρος Γεωργίου δηά συνεργείας και πόθου πολλού του θεοσεβεστάτου καβαλάρη μησέρ Αντώνη Ντε Φλάμα. Ο δε τέλος ήλιφεν πολλών μαρτύρων όδε τέλος εύρεν ηστωρή(θη) αυτής παρά Γερμανού ιερομονάχου κε καθηγουμένου κε Νικοδήμου ιερομονάχου τον αυτάδελφον τους ανακενήσαντα των οίκον τούτον. ετ.στωθ.ινδ Θ’.»
Αυτό το ανορθόγραφο κείμενο αποκαλύπτει τον ιδρυτή του ναού, τους μοναχούς που ανέλαβαν την ανακαίνιση της παλιάς μονής και το έτος ανέγερσης (έτος «στωθ» είναι το 6819 ινδικτιώνος 9η , το οποίο στη σύγχρονη χρονολόγηση αντιστοιχεί στο 1311).
Ο προφήτης Ηλίας
Ανάμεσα στον τάφο του ντα Φλάμα και το ιερό, δίπλα από το τέμπλο, αποκαλύφθηκε η τοιχογραφία που παριστάνει τον προφήτη Ηλία. Είναι δημιούργημα των αδελφών Κονταρή του 16ου αιώνα. Είναι το πρώτο τους έργο που βρέθηκε στη Βοιωτία, αφού όλα ως τότε γνωστά τους έργα είχαν εντοπιστεί έξω από τον τόπο τους. Δίπλα διακρίνεται ο τιμώμενος Άγιος Γεώργιος που σκοτώνει τον δράκο, έργο μεταγενέστερης αγιογράφησης.
Αρχαία δομικά υλικά
Στους εξωτερικούς τοίχους βλέπουμε ολόκληρες επιτύμβιες στήλες και επιγραφές σαν αυτές που ακολουθούν.
Ολόκληρη επιτύμβια στήλη επάνω από το παράθυρο
Επιτύμβια στήλη με άνθη
Ολόκληρη επιγραφή στον παραστάτη της πλαϊνής πόρτας.
Διακρίνεται αριστερά από την πόρτα, επιγραφή ακανόνιστου σχήματος
Κιονόκρανο στο μέσον του ναού
Αρχαίος δομικός λίθος ως Αγία Τράπεζα
Υπάρχουν πολύ περισσότερα να δείτε στο εντυπωσιακό αυτό εκκλησάκι, που είναι μουσείο και λατρευτικός χώρος ταυτόχρονα. Δυστυχώς, δεν θα βρείτε εκεί κάποιον από την αρχαιολογική υπηρεσία να σας εξυπηρετήσει, αλλά μπορείτε να απευθυνθείτε στον τοπικό «Σύλλογο των Απανταχού Ακραιφνιωτών» (www.akraifnia.gr) , που θα σας ξεναγήσουν πρόθυμα στο στολίδι του τόπου τους.
Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Γιάννη για την ωραία ξενάγηση.
