Δεν έχω ακούσει κανέναν που να μην πέρασε όμορφα στην Άνδρο. Οι παραλίες πολλές και μαγευτικές, όπου κι αν στρέψεις το βλέμμα σου όμορφα σπίτια, καταστήματα με γούστο, ταβέρνες με υπέροχες παραδοσιακές γεύσεις. Αν βρεθείτε εκεί, απολαύστε όλα αυτά, αλλά μη φύγετε πριν επισκεφτείτε κάτι πραγματικά ξεχωριστό. Ένα μέρος που θα βιαστείτε να μοιραστείτε με τους φίλους σας όταν επιστρέψετε και θα σας μείνει αξέχαστο: Το Μουσείο Ελιάς Κυκλάδων.
Ακόμα κι αν δεν είστε λάτρης των Μουσείων, αυτό θα σας μαγέψει, γιατί δεν είναι απλώς ένας χώρος έκθεσης λειψάνων του παρελθόντος. Είναι ένας ζωντανός χώρος στην ατμόσφαιρα του οποίου έχει αποτυπωθεί για πάντα η ανάσα όλων εκείνων των ανθρώπων που μόχθησαν σκληρά, μέχρι να αποστραγγίξουν και την τελευταία σταγόνα λαδιού από τον ευλογημένο καρπό της ελιάς. Είναι ένα πραγματικό ελαιοτριβείο, διατηρημένο όπως ακριβώς εγκαταλείφθηκε μισό αιώνα πριν. Και αυτό δεν θα είχε συμβεί χωρίς την επιμονή και το πάθος του κ. Δημήτρη Χέλμη, ο οποίος αφιέρωσε χρόνο, ψυχή, και ποιος ξέρει πόσα ακόμα, για να αναστήσει έναν χώρο, μνημείο της ελληνικής παράδοσης, από πολλές απόψεις.
Ταξίδι στο παρελθόν
Το χωριό Άνω Πιτροφός χτίστηκε στα μέσα περίπου του 16ου αιώνα και το λιοτρίβι είναι ένα από τα πρώτα του κτίρια. Εγκαταλείφθηκε τη δεκαετία του 1960 και με τον καιρό ερειπώθηκε, σκεπάζοντας τον εξοπλισμό του παμπάλαιου ελαιοτριβείου που ήταν εγκατεστημένο στο ισόγειο. Ο κ. Χέλμης το ανέλαβε στα τέλη της δεκαετίας του ’90 και το 2006 ο χώρος είχε αποκατασταθεί όπως ήταν τότε, με τα μηχανήματα και τα οικιακά σκεύη στην κανονική τους θέση. Αυτή η πιστή αναβίωση του περιβάλλοντος και ο φωτισμός που θυμίζει το φως του λυχναριού, εξασφαλίζουν ένα γλυκό ταξίδι στο παρελθόν απαλλαγμένο από κάθε επιτήδευση.
Είναι το μοναδικό λιοτρίβι που διασώθηκε πλήρως εξοπλισμένο στην αρχική του τοποθεσία, κι έτσι θα έχετε τη δυνατότητα να παρακολουθήσετε βήμα-βήμα την επεξεργασία της ελιάς μέσα στο περιβάλλον που πραγματικά συνέβαινε αιώνες πριν: Από το ηράκλειο έργο της μεταφοράς του 1,2 τόνων ογκόλιθου από το βουνό και το άλεσμα του καρπού στον ζωοκίνητο μύλο, έως τις τεχνικές για την πλήρη εκμετάλλευση του στην εντυπωσιακή, χειροκίνητη πρέσα, που δούλευε ασταμάτητα από τον Οκτώβριο έως τον Φεβρουάριο. Μόνο όταν το βλέπει κάποιος αντιλαμβάνεται πόσο κοπιαστική και χρονοβόρα ήταν αυτή η διαδικασία εκείνα τα χρόνια.
Αντικείμενα φορτωμένα ανθρώπινη ζωή και ιστορία
Οι φωτογραφίες, τα οικιακά σκεύη στην εστία του σπιτιού, τα εργαλεία, κάθε γωνιά στο πέτρινο ισόγειο προσφέρουν μία μοναδική εμπειρία, που κανένα άλλο μουσείο δεν κατορθώνει. Διότι, δεν είναι συνηθισμένα εκθέματα, είναι τα ίδια τα συστατικά στοιχεία του ίδιου του χώρου. Μέσα από αυτά αναβιώνει η ιστορία των παλιών και των νέων ιδιοκτητών, συνδέεται το παρόν με το παρελθόν και ο χρόνος αποκαλύπτει το διπλό του πρόσωπο. Αυτό της δημιουργίας, αλλά και αυτό της λήθης. Αυτό το δεύτερο συνειδητοποίησα κοιτώντας στα μάτια αυτή τη γυναίκα, της οποίας το πορτρέτο διασώθηκε στα ερείπια, αλλά κανείς πια δεν θυμάται ποια ήταν.
Γνώση και συγκίνηση
Εκτός από τα διαδικαστικά της παραγωγής λαδιού, θα μάθετε κι ένα σωρό πολύ χρήσιμες πληροφορίες για το ίδιο το λάδι, τις διαβαθμίσεις στην ποιότητά του και πώς να τις αναγνωρίζετε.
Στο τέλος της εκπληκτικής ξενάγησης, θα δείτε το βίντεο από τη λιοτρίβιση που έγινε εκεί το 2000 μετά την επισκευή. Κάποιοι από εκείνους που εργάζονταν στο ίδιο αυτό λιοτρίβι μισό αιώνα πριν, βρέθηκαν και πάλι εκεί για να το λειτουργήσουν ξανά με τα ίδια τους τα χέρια. Θα σας συγκινήσουν.
Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε αυτό το καταπληκτικό μνημείο της αγροτικής μας παράδοσης και υπόδειγμα της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας.
Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Χέλμη για την έμπνευση, την επιμονή και την αντοχή του για την ολοκλήρωση και τη συντήρηση αυτού του θαυμάσιου χώρου!
Μάθετε περισσότερα για το μουσείο στον ιστότοπο του Μουσείου Ελιάς Κυκλάδων.
