Τα Μεταφυσικά

Ποσειδών – Ο άρχοντας της θάλασσας

Poseidon

Ο Ποσειδών ήταν γιος του Κρόνου και της Ρέας και η αρχαιότερη μορφή του ονόματός του ήταν Ποτειδάων (από το «πότει δᾶς» = σύζυγε της γης ή άρχοντα των νερών). Αρχικά η λατρεία του ήταν συνδεδεμένη με την εκτροφή των αλόγων και με τους σεισμούς, αλλά η ιδιότητά του αυτή περιορίστηκε καθώς ο ελληνικός πολιτισμός επικεντρώθηκε στις θαλάσσιες δραστηριότητες. Θεός της θάλασσας και προστάτης των ναυτικών έγινε ο Ποσειδών μετά την ανατροπή του Κρόνου, όταν ο κόσμος μοιράστηκε εκ νέου: Ο Δίας τον αέρα, ο Άδης τον Κάτω Κόσμο και ο Ποσειδών το υγρό στοιχείο. Στην πραγματικότητα ο θεός άλλαξε αντικείμενο όταν τα πλοία έγιναν πιο σημαντικά από τα άλογα.

Το όνομα του Ποσειδώνα εμφανίζεται στις πινακίδες με την αρχαιότερη γραφή που γνωρίζουμε στον ελλαδικό χώρο (Γραμμικής Β) περισσότερες φορές απ τον Δία και αποκαλείται «Ποσειδών – Άναξ». Για τους κατοίκους της Κνωσού και της Πύλου εκείνης της εποχής, ήταν χθόνιος θεός, βασιλιάς του Κάτω Κόσμου, μαζί με τη σύζυγό του Αμφιτρίτη, η οποία ταυτίζεται κάποτε με τη Δήμητρα. Καθόλου παράξενο που ο Ποσειδών λατρεύεται συχνά μαζί με τη Δήμητρα και την Περσεφόνη. Βέβαια, αργότερα η Περσεφόνη γίνεται σύζυγος του Άδη ή Πλούτωνα, που είναι ο επόμενος θεός του Κάτω Κόσμου.

Με την επίσημη σύντροφό του, την Αμφιτρίτη (κόρη του Νηρέα), απέκτησε τον Τρίτωνα και την Βενθεσικύμη. Με την Αφροδίτη απέκτησε την Ρόδο και την Σίβυλλα Ηροφίλη, με τη Δήμητρα απέκτησε την Δέσποινα (θεά των αρκαδικών μυστηρίων) και τον Αρίωνα (τον αθάνατο ίππο με την ανθρώπινη φωνή). Παιδί του Ποσειδώνα ήταν και ο Πήγασος (από τη Μέδουσα), τον γνωστό Κύκλωπα Πολύφημο, που τύφλωσε ο Οδυσσέας (με την νύμφη Θόωσα) και πολλά –πολλά ακόμα. Ο Ποσειδών είναι ο πατέρας των δέκα αρχόντων της χαμένης Ατλαντίδας και ο κυρίαρχος θεός των κατοίκων της.

Τόποι και Λατρεία

Apotheosis_of_George_Washington

Ο Ποσειδών είναι η κυρίαρχη θεότητα στον Ελικώνα της Βοιωτίας και στις Αιγές της Εύβοιας, όπου είχε έναν εντυπωσιακό ναό πάνω στον λόφο. Σύμφωνα με τον Όμηρο, ήταν η κεντρική θεότητα και στην Αιγείρα της Αχαΐας, όπου βρισκόταν και το παλάτι του.

Στην Κόρινθο, και συγκεκριμένα στα Ίσθμια υπήρχε ναός αφιερωμένος στον Ποσειδώνα. Εκεί διεξάγονταν κάθε δύο χρόνια (μέσα καλοκαιριού) και οι ομώνυμες γιορτές προς τιμήν του. Χώρος διεξαγωγής των αγώνων ήταν το ιερό δάσος της περιοχής, φημισμένο για τα έλατά του. Οι αγώνες ήταν γυμναστικοί, αλλά με την πάροδο του χρόνου συμπεριέλαβαν και ιπποδρομίες, μουσική και ποίηση. Το έπαθλο ήταν ένα κλαδί κουφοξυλιάς στην αρχή, μετά φοίνικα και τέλος ελάτου.

Ένας πανέμορφος ναός αφιερωμένος στον Ποσειδώνα βρίσκεται στην αρχαία Ποσειδωνία, αποικία των Αχαιών στην Μεγάλη Ελλάδα, που σήμερα ονομάζεται Paestum, (85 χλμ. ΝΑ της Νάπολης).

Στην Αθήνα, ο Ποσειδών απέτυχε στον διαγωνισμό με την Αθηνά για την απόκτηση της πόλης. Εκείνος χτύπησε τον βράχο της Ακρόπολης και πρόσφερε στους αθηναίους αναβλύζων ύδωρ, το οποίο όμως αποδείχτηκε ακατάλληλο για πόση. Η Αθηνά κέρδισε τον αγώνα προσφέροντας το ελαιόδεντρο, πλούσια πηγή τροφής και ξυλείας. Παρ’ όλα αυτά, ο Ποσειδών συνέχισε να λατρεύεται στην Ακρόπολη και μάλιστα μοιραζόταν με την θεά Αθηνά την γιορτή των Σκιροφορίων και το Ερεχθείο, έναν ναό στην Ακρόπολη.

Τα Σκιροφόρια γιορτάζονταν την 12η μέρα του τελευταίου μήνα σύμφωνα με το αττικό ημερολόγιο, τον Σκιροφοριώνα (Μάιο – Ιούνιο). Η γιορτή περιλάμβανε ιεροτελεστίες για τη γονιμότητα της γης και των ανθρώπων και εκτός από την Αθηνά και τον Ποσειδώνα (ταυτισμένο με τον Ερεχθέα), τιμούσε και τη Δήμητρα. Οι προσφορές ήταν λευκού χρώματος από αλεύρι ή/και γύψο και το έπαθλο για τους νικητές των γυμναστικών αγώνων ήταν ένα ποτό από κρασί, μέλι, τυρί, χοντρό αλεύρι και λάδι, το οποίο χρησιμοποιούσαν για τις σπονδές.

Η περίοδος που ήταν αποκλειστικά αφιερωμένη στον Ποσειδώνα ήταν ο μήνας που φέρει το όνομά του, ο Ποσειδεών (Δεκέμβριος – Ιανουάριος). Μία άλλη γιορτή με την οποία τιμούσαν τον Ποσειδώνα, την Δήμητρα, την Περσεφόνη και τον Διόνυσο, γινόταν πιθανότατα, στις 26αυτού του μηνός στην Αθήνα και στην Ελευσίνα. Είναι τα Αλώα που ονομάστηκαν έτσι από το άλως (αλώνι ή καλλιεργημένο χωράφι). Εδώ ο Ποσειδών λατρεύεται ως θεός της βλάστησης και της γονιμότητας και η πομπή από την Αθήνα στην Ελευσίνα γινόταν προς τιμήν του. Κατά τη διάρκεια της γιορτής οι γυναίκες προκαλούσαν τις δυνάμεις της γονιμότητας με άσεμνα λόγια και χειρονομίες, κρατώντας ομοιώματα αντρικών και γυναικείων γεννητικών οργάνων. Η γιορτή κατέληγε σε δείπνο με γεωργικά προϊόντα και άφθονο κρασί.

sounion temple

Ο πιο διάσημος ναός του Ποσειδώνα είναι ο ναός στο Σούνιο. Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι ο πρώτος ναός είχε χτιστεί εκεί από τον 8ο αι. π.κ.χ. Ο ναός αυτός καταστράφηκε από τον Ξέρξη κατά τους περσικούς πολέμους. Όταν οι Έλληνες κέρδισαν αυτόν τον πόλεμο, ανοικοδόμησαν τον ναό χρησιμοποιώντας ντόπιο λευκό μάρμαρο. Μέσα στο ναό υπήρχε ένα κολοσσιαίο, ορειχάλκινο άγαλμα του θεού καλυμμένο με φύλλα χρυσού, που έφτανε τα έξι μέτρα ύψος. Κρατούσε στο χέρι του την τρίαινα, το όπλο με το οποίο τάραζε τη θάλασσα και προκαλούσε τρικυμίες ή τρυπούσε τη γη για να αναβλύσει νερό. Ο ναός καταστράφηκε ολοκληρωτικά το 399 από τον αυτοκράτορα Αρκάδιο και σήμερα έχουν απομείνει τα ερείπιά του. Στις ανασκαφές που έγιναν το 1906 ανακαλύφθηκαν κάποια από τα δώρα που άφηναν εκεί οι πιστοί του θεού κι εκτίθενται στο αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.

Στο ακρωτήριο Ταίναρο, που στην αρχαιότητα λεγόταν Ποσείδιον, στη θέση του αρχαίου Νεκρομαντείου υπήρχε ναός του Ταινάριου Ποσειδώνα, από τα υλικά του οποίου κτίστηκε ο χριστιανικός ναός των Ασωμάτων που υπάρχει σήμερα. Δίπλα βρίσκεται η σπηλιά που οι αρχαίοι Λάκωνες ονόμαζαν Ψυχοπομπείον. Ήταν μία από τις εισόδους του Κάτω Κόσμου.

Ο Ποσειδών κι εσείς

Αν ο Ποσειδών είναι ο αγαπημένος σας θεός, διαβάστε οπωσδήποτε την Οδύσσεια για να γνωρίστε τον ήρωα Οδυσσέα που τόλμησε να αντιμετωπίσει την οργή του. Χρησιμοποιήστε τον ορφικό ύμνο 17 για την αυτοσυγκέντρωσή σας. Οραματιστείτε το βασίλειο του θεού στα βάθη της θάλασσας και νιώστε το αρμυρό νερό να καθαρίζει κάθε τοξικό συναίσθημα που σας έχει καθηλώσει. Ταξιδέψτε νοερά επάνω στ’ αφρισμένα κύματα και αισθανθείτε την ελευθερία. Αυτή είναι η κατάλληλη ώρα να σχεδιάστε νέα ταξίδια ή μία εντελώς νέα αρχή σε άλλον τόπο.

Οι αρχαίοι συνήθιζαν να απεικονίζουν τον Ποσειδώνα να οδηγεί ένα άρμα, το οποίο σέρνουν ιππόκαμποι ή άλογα που καλπάζουν επάνω στη θάλασσα. Το παλάτι του, στα βάθη των ωκεανών ήταν φτιαγμένο από κοράλλια και πολύτιμους λίθους, ενώ αγαπημένη του συντροφιά ήταν τα δελφίνια. Διακοσμήστε τον χώρο σας με θαλασσινά μοτίβα και ό, τι έχει να κάνει με τη θαλασσινή ζωή, τα άλογα και το τρεχούμενο νερό. Το σκούρο μπλε και το γαλάζιο σε συνδυασμό με το λευκό, δημιουργούν ένα ελκυστικό ποσειδώνιο περιβάλλον. Κύριο σύμβολο του θεού είναι η τρίαινα.

Και μην ξεχάσετε να διαβάσετε τον Τίμαιο του Πλάτωνα με την υπέροχη περιγραφή της Ατλαντίδας, της υπέροχης ηπείρου του Ποσειδώνα που κάποτε βυθίστηκε κι εξαφανίστηκε για πάντα.

Πηγές φωτογραφιών:

John Frang@flickr.com

https://en.wikipedia.org/wiki/The_Apotheosis_of_Washington

https://pixabay.com/en/greece-cape-sounion-temple-poseidom-856938/

Γράψτε ένα σχόλιο